Die goue reël in skryfkuns is om te wys en nie te vertel nie, tensy ‘vertel’ meer sin sal maak in ‘n gegewe konteks. Balans is egter belangrik. ‘n Mens kan nie slegs wys nie.
Die beroemde skrywer, Anton Chekhov, het na oorlewering gesê: “Don’t tell me the moon is shining. Show me the glint of light on the broken glass.”
Vertel die vervelige en wys die opwindende!
Wanneer vertel ‘n mens?
Wanneer jy ‘n groot hoeveelheid inligting aan die leser wil meedeel, byvoorbeeld, wanneer jou karakters drie dae lank oor ‘n berg trek en daar niks noemenswaardig gebeur nie.
Hoe lyk dit wanneer jy vertel?
Dit is wanneer die skrywer inligting aan die leser meedeel, byvoorbeeld: ek kry koud. Ek sê m.a.w. vir die leser dat dit koud is waar ek is. Die leser hoef geen afleidings te maak nie. Ek verskaf die inligting.
Hoe lyk dit wanneer jy dieselfde inligting wys?
Ek verskaf inligting, maar los die leser om sy/haar eie afleidings te maak:
My skoene knars oor die witgerypte gras. Ek ril en trek my serp stywer om my nek vas.
Let wel: ek noem nêrens dat ek koud kry nie, maar deur my handelings kan die leser dit aflei. Op hierdie manier wys ek!
Praktiese wenke:
‘n Praktiese voorbeeld uit Sindikaat (Annerle Barnard, 2019):
Paul ignoreer hom. “Waar’s die twee ouens van gisteraand?” Hy kyk na Bossie.
Bossie skud sy kop en vat ‘n sluk koffie.
“Hulle neem vlieglesse.” Johnny loop by die agterdeur uit met ‘n pakkie sigarette in die hand.
“What does he mean? Taking flying lessons?” wil Adriaan weet.
Selfs Karlien kom agter mens kan die lug skielik met ‘n mes sny. Sy sit haar vurk neer en kyk op.
Thandi sug en gaan sit op ‘n stoel. Drink stadig aan haar koffie.
“Don’t even ask.” Sy lyk moeg. (Sindikaat, bl. 102 en 103)
Indien ek bostaande moes vertel, sou ek gesê het: hulle het die twee ouens van gisteraand by ‘n vliegtuig uitgegooi en Thandi is kwaad en ontsteld.
‘n Praktiese voorbeeld uit Spel (Annerle Barnard, 2021):
Dimpho vryf sy hande teenmekaar en trek sy mus oor sy ore toe hulle Lukas se huis binnegaan. Hy stamp sy voete op die vloer, maar kan steeds nie sy tone voel nie. (Spel, bl. 65)
Indien ek bostaande moes vertel, sou ek bloot net gesê het: Dimpho kry koud.
Gebruik wys en vertel in jou storie om dit interessanter te maak. Laat weet asb. indien jy meer rakende ‘n spesifieke skryftegniek wil weet.
Lekker skryf!